Τα τελευταία χρόνια, η χρήση ψηφιακών οθονών γίνεται ολοένα και πιο διαδεδομένη στη
ζωή των παιδιών. Με την έλευση των smartphone, των tablet και των υπολογιστών, τα
παιδιά εκτίθενται σε ψηφιακές οθόνες από μικρή ηλικία, περνώντας συχνά ώρες
καθημερινά στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ενώ η ψηφιακή τεχνολογία
μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στη μάθηση και την ανάπτυξη των παιδιών, έχουν
εκφραστεί ανησυχίες σχετικά με τον αρνητικό αντίκτυπο του υπερβολικού χρόνου οθόνης
στη σωματική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών.
Ο υπερβολικός χρόνος οθόνης έχει συνδεθεί με μια σειρά από προβλήματα σωματικής
υγείας στα παιδιά, όπως η παχυσαρκία, η κακή ποιότητα ύπνου και τα προβλήματα
όρασης. Μια μελέτη των Robinson et al. (2017) διαπίστωσε ότι τα παιδιά που περνούσαν
περισσότερο χρόνο χρησιμοποιώντας ψηφιακές οθόνες είχαν υψηλότερα ποσοστά
παχυσαρκίας και χαμηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας από τα παιδιά που
περνούσαν λιγότερο χρόνο σε οθόνες. Μια ανασκόπηση από τους Hale και Guan (2015)
έδειξε ότι τα παιδιά που χρησιμοποιούσαν ψηφιακές οθόνες πριν τον ύπνο είχαν μικρότερη
διάρκεια ύπνου και κακή ποιότητα ύπνου, κάτι που μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις
στη σωματική και γνωστική τους ανάπτυξη. Ο υπερβολικός χρόνος οθόνης έχει επίσης
συνδεθεί με συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά, όπως άγχος, κατάθλιψη και
κοινωνική απομόνωση. Μια μελέτη από τους Twenge et al. (2018) διαπίστωσε ότι οι έφηβοι
που περνούσαν περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχαν υψηλότερα
ποσοστά κατάθλιψης και αυτοκτονικών σκέψεων από εκείνους που περνούσαν λιγότερο
χρόνο στα μέσα αυτά. Μια βιβλιογραφική ανασκόπηση των Santos et al. (2023) έδειξε ότι
τα παιδιά που περνούν περισσότερο χρόνο χρησιμοποιώντας ψηφιακές οθόνες έχουν
χαμηλότερα επίπεδα συναισθηματικής ευεξίας και ικανοποίησης από τη ζωή από εκείνα
που περνούν λιγότερο χρόνο σε αυτές. Ο υπερβολικός χρόνος οθόνης έχει επίσης συνδεθεί
με μια σειρά από γνωστικά προβλήματα στα παιδιά, συμπεριλαμβανομένης της κακής
ακαδημαϊκής επίδοσης, της μειωμένης διάρκειας προσοχής και της μειωμένης επιτελικής
λειτουργίας. Μια μελέτη των Christakis et al. (2004) διαπίστωσε ότι τα παιδιά που έβλεπαν
περισσότερη τηλεόραση στην πρώιμη παιδική ηλικία είχαν χαμηλότερες βαθμολογίες
ανάγνωσης και ήταν πιο πιθανό να έχουν προβλήματα προσοχής τα επόμενα χρόνια. Μια
άλλη μελέτη από τους McHarg et al. (2020) διαπίστωσε ότι τα παιδιά που περνούσαν
περισσότερο χρόνο χρησιμοποιώντας ψηφιακές οθόνες σε μικρότερη ηλικία είχαν
χαμηλότερα επίπεδα επιτελικής λειτουργίας (δεξιότητες όπως ο έλεγχος των παρορμήσεων
και η μνήμη εργασίας) μεταγενέστερα.
Τα τελευταία χρόνια έχουν εκφραστεί ανησυχίες σχετικά με τον αρνητικό αντίκτυπο των
ψηφιακών συσκευών στην ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών. Ο εγκέφαλος
εξακολουθεί να αναπτύσσεται κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία και η έκθεση σε
υπερβολική ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να διαταράξει αυτήν την εξέλιξη, με αποτέλεσμα
μακροχρόνιες αρνητικές συνέπειες. Ο εθισμός στο διαδίκτυο έχει γίνει μια σημαντική
ανησυχία μεταξύ των παιδιών και των εφήβων, με μελέτες να αναφέρουν ότι η υπερβολική
χρήση του Διαδικτύου μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες αρνητικές επιπτώσεις στον
εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου μπορεί να προκαλέσει βλάβη
στον προμετωπιαίο φλοιό, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων, τον έλεγχο
των παρορμήσεων και την κρίση. Επιπλέον, ο εθισμός στο διαδίκτυο έχει συσχετιστεί με

μειωμένη πυκνότητα φαιάς ουσίας στις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για
την προσοχή, τη μνήμη εργασίας και τον γνωστικό έλεγχο. Μελέτες δείχνουν ότι η χρήση
των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – αναπόσπαστο μέρος πια της ζωής των παιδιών και των
εφήβων- σχετίζεται με διάφορες αρνητικές επιπτώσεις στον εγκέφαλο. Η συνεχής έκθεση
στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στο σύστημα ανταμοιβής
του εγκεφάλου, οδηγώντας σε αυξημένα επίπεδα στρες, άγχους και κατάθλιψης. Επιπλέον,
η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει συσχετιστεί με μειωμένο όγκο φαιάς ουσίας
στις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την ενσυναίσθηση, τον αυτοέλεγχο
και τη λήψη αποφάσεων. Επιπλέον, το μπλε φως που εκπέμπεται από τις ψηφιακές οθόνες
μπορεί να διαταράξει την παραγωγή μελατονίνης, μιας ορμόνης που είναι υπεύθυνη για τη
ρύθμιση του ύπνου, οδηγώντας σε διαταραχές του ύπνου, που μπορεί να έχουν αρνητικές
επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Συμπερασματικά, διαφαίνεται ότι η υπερβολική χρήση του διαδικτύου, των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης και των ψηφιακών οθονών μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη
σωματική, συναισθηματική και γνωστική ευημερία των παιδιών. Ενώ η ψηφιακή τεχνολογία
μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στη μάθηση και την ανάπτυξη των παιδιών, οι γονείς,
οι εκπαιδευτικοί και οι υπεύθυνοι χάραξης εκπαιδευτικής πολιτικής θα πρέπει να
γνωρίζουν τους πιθανούς κινδύνους που συνδέονται με τον υπερβολικό χρόνο οθόνης και
να λαμβάνουν μέτρα για να ελαχιστοποιήσουν την έκθεση των παιδιών στις ψηφιακές
οθόνες. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον καθορισμό ορίων στον χρόνο οθόνης, την
ενθάρρυνση της σωματικής δραστηριότητας και την παροχή εναλλακτικών δραστηριοτήτων
που προάγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη γνωστική ανάπτυξη.

Christakis, D. A., Zimmerman, F. J., DiGiuseppe, D. L., & McCarty, C. A. (2004). Early television
exposure and subsequent attentional problems in children. Pediatrics, 113(4), 708-713.
Hale, L., & Guan, S. (2015). Screen time and sleep among school-aged children and
adolescents: A systematic literature review. Sleep Medicine Reviews, 21, 50-58.
McHarg, G., Ribner, A. D., Devine, R. T., & Hughes, C. (2020). Screen Time and Executive
Function in Toddlerhood: A Longitudinal Study. Frontiers in Psychology, 11.
Robinson, T. N., Banda, J. A., Hale, L., Lu, A. S., Fleming-Milici, F., Calvert, S. L., & Wartella, E.
(2017). Screen Media Exposure and Obesity in Children and Adolescents. Pediatrics, 140(2),
S97–S101.
Santos, R.M.S., Mendes, C.G., Sen Bressani, G. et al. (2023). The associations between screen
time and mental health in adolescents: a systematic review. BMC Psychology, 11(127).
Twenge, J. M., Joiner, T. E., Rogers, M. L., & Martin, G. N. (2018). Increases in depressive
symptoms, suicide-related outcomes, and suicide rates among US adolescents after 2010
and links to increased new media screen time. Clinical Psychological Science, 6(1), 3-17.

  Ντάκια Ευαγγελία
Πτυχιούχος Ελληνικής Φιλολογίας